PHẬT

PHẬT; S. Buddha

Hán dịch âm là Phật. Việt dịch âm là Bụt. Hán dịch nghĩa là Giác giả (bậc Giác ngộ). Sách Pháp thường dịch là Illuminé.

Phật không phải là tên riêng, mà là tên chung để gọi một cách tôn kính tất cả những bậc đã đạt tới cảnh giác ngộ cùng tột, cứu kính,không gì hơn nữa, không ai hơn được, gọi là Vô thượng chánh biến giác  tri, là một sự giác ngộ chân chính, cùng khắp (biến), không gì hơn (vô thượng).

Tuy Phật không phải là tên riêng nhưng khi sách Phật nói đến Phật là chỉ Phật Thích Ca Mâu Ni, một nhân vật lịch sử đã từng sinh ra ở Ấn Độ, cách đây hơn 2.500 năm. Phật Thích Ca là vị Phật thời hiện tại, đã sáng lập ra đạo Phật tại thế gian này, cho nên thường được gọi là Phật tổ, hay Phật Bổn sư. Do đó, Phật tử thường niệm câu:

“Nam mô Bổn sư Thích Ca Mâu Ni Phật.”

Ý tứ của câu niệm là Phật tử ở thế gian này đều nương dựa vào Phật Thích Ca như là vị Giáo chủ, vị đạo sư của mình.

Phật Thích Ca nguyên là Thái tử Siddharta (Tất Đạt Đa), con vua Suddhodana (Tịnh Phạn) trị vì một vương quốc nhỏ có kinh đô là Kapilavastu (Ca Tỳ La Vệ), gần biên giới Nepal – Ấn Độ hiện nay. Đức Phật đản sinh vào một ngày rằm tháng tư âm lịch, tức tháng năm năm 624 TCN. Năm 29 tuổi, Thái tử xuất gia, đến năm 36 tuổi, ngồi nhập định và thành đạo dưới gốc cây Bồ đề, tại một nơi sau này gọi là Bodhigaya, tức là Bồ Đề đạo tràng. Từ đó, Phật Thích Ca bắt đầu thuyết pháp độ sinh, tổ chức giáo đoàn Tăng già, gồm có tăng chúng (nam tu sĩ) và Ni chúng (nữ tu sĩ). Sự nghiệp thuyết pháp độ sinh của Phật Thích Ca kéo dài 49 năm cho đến năm 80 tuổi, thì Phật nhập [tr.526] Niết Bàn tại Kushinagara, vào một ngày rằm, năm 543 TCN.

Phật có ba nghĩa: 1. Tự giác, là giác ngộ cho bản thân mình; 2. Giác tha là giác ngộ cho tất cả người khác; 3. Giác ngộ viên mãn, nghĩa là sự nghiệp tự giác và giác tha đều hoàn thành một cách viên mãn, đầy đủ.

Trong văn học dân gian, từ “Phật” được dùng rất nhiều, và hay ghép với từ Trời:

“Nghiêng vai ngửa vái Phật, Trời,

Đương cơn hoạn nạn độ người trầm luân.”

“Tay bưng quả nếp vô chùa,

Thắp nhang lạy Phật xin bùa em đeo.”

(Vô danh)

“Đức Phật mới chỉ đường tu,

Rằng có một chùa ở Hương Tích sơn,

Gần bể Nam Việt thanh nhàn,

Sang tu chốn ấy sẽ toan viên thành.

Một mình tu núi phổ đà,

Thân là thân Phật, cảnh là cảnh Tiên.”

(Quan Âm Diệu Thiện)