Bà Điểm – Hóc Môn là nơi cung cấp lá dong thường xuyên và khá quen thuộc cho thị trường giáp tết ở TP.Hồ Chí Minh. Đây cũng là đầu mối chợ đóng hàng đi các tỉnh. Từ Bà Điểm, lá dong đã lan sang các quận như Quận 7, Gò Vấp, Quận 9, Quận 12.v.v.

Do các nhà vườn tại những nơi đây cũng đã quan tâm đến “mặt hàng” này. Trước đây, lá dong được trồng để che chắn gió cho các vườn trầu, vườn cau, hoặc trồng ở các rãnh mương để giữ đất, chống sạc lở… Chính các hợp đồng thu mua (đặt trước) ngày càng nhiều của các thương lái đã “đổi đời” cho lá dong. Ngày nay, lá dong được xếp hàng như vườn trầu, vườn cau, có quy hoạch, được đầu tư và có đầu ra ổn định với hiệu quả kinh tế khá cao.

Những ngày cuối năm, các thương lái đưa người tới nhà vườn để cắt lá dong theo hợp đồng trọn gói ( bán mảo cả vườn). Lá dong Bà Điểm được chú ý nhiều hơn ở Gò Vấp, Bình Chánh vì đặc điểm “lá Bà Điểm rẻ, lại xanh bánh”. Công đoạn thứ hai phân loại lá dong và làm vệ sinh để lá được sạch đẹp, bắt mắt khách. “Công đoạn cuối: phân nhỏ thành từng chục, từng trăm lá một, và giao về cho các tiểu thương bán lẻ ở các chợ. Số lớn đóng gói thành từng thiên (1000 lá) để giao cho các đầu mối chợ Bình Tây, Kim Biên, Phạm Văn Hai, Bình Chánh, Tân Bình… chuyên đóng gói hàng đi các tỉnh. Giá bán lá dong cho người dân theo giá bán lẻ bao gồm 3 loại, thứ nhất là lá dong loại lớn, 120 nghìn đồng/một chục lá. Loại trung giá 80 nghìn đồng/ một chục lá, cuối cùng là loại bé 60 nghìn đồng/ một chục lá (giá tiền càng cao là phụ thuộc vào kích thước của lá).

Từ ngày 23 tháng chạp (Táo quân về trời), người dân thành phố bắt đầu mua lá dong để gói bánh chưng, bánh tét. Thị trường lá dong tết trở nên nhộn nhịp. Thị trường lá dong ở các tỉnh tiêu thụ từ 5 đến 10 tấn lá/ngày. Trong khí đó, thu nhập bình quân của các nhà vườn trong mùa Tết cũng được vài triệu đồng chỉ tính riêng với loại lá này. Gần đây lá dong còn được xuất khẩu dưới dạng quà biếu sang các thị trường Pháp, Mỹ theo “đơn đặt hàng” của các Việt kiều xa xứ. Chẳng hạn, hợp đồng thu mua được tính theo quy cách sau: lá dong loại 1 ( rộng 25cm, dài 40cm) xuất sang Pháp, Mỹ với giá 500 nghìn đồng/một thiên(1000 lá).

Cộng đồng người Việt xa xứ trong những ngày giáp Tết như chợ Phước Lộc Thọ tại California ở Mỹ là những chủ hợp đồng mua lá dong để gói bánh chưng, bánh tét cúng giao thừa. Các gia đình người Việt rất “ngán ngẩm” với thực phẩm Tết bị đông cứng, phải làm nóng thực phẩm bằng các thiết bị điện từ nhà bếp. Riêng các nhóm gia đình tái định cư tại Mỹ theo chương trình Đoàn tụ gia đình từ những năm 1980 là những người tin Phật. Họ trở thành một cộng đồng theo đạo Phật. Người chủ gia đình ra chợ Phước Lộc Thọ mua hàng chục lá dong loại lớn về để gói bánh tét, bánh chưng (nhân chay) để cúng Phật vào đêm Giao thừa và ngày mồng một Tết. Phần bánh tét có nhân mặn để cúng gia tiên. Đặc điểm những loại bánh tét, bánh chưng này rất nhỏ… vì phải nấu trong nồi áp suất, phải nấu điện, nấu ga. Diện tích các nồi chứa này rất nhỏ ! Hình ảnh gói bánh tét, bánh chưng trong gia đình là những hình ảnh tri ân các thầy cô giáo, các bậc sinh thành, ông bà cha mẹ. Hình ảnh của sự đoàn tụ gia đình mang tính văn hóa Việt. Trong đó có văn hóa truyền thống Phật giáo. Cộng đồng người Việt trong những ngày giáp Tết rất thèm cái cảm giác “thức trắng đêm” canh nồi bánh tét to đùng được nấu bằng những lóng củi lớn… Có nơi lấn cả diện tích đường đi trong xóm ấp. Hình ảnh lá dong là hình ảnh của hồn Việt, cái Tết Việt. Những cái bánh tét, bánh chưng được cúng Phật ngay trong đêm giao thừa là cái tâm của cộng đồng người Việt tin Phật. Cầu mong con cháu biết thương yêu ông bà cha mẹ, biết thương yêu lấy chính bản thân của mình. Nối tiếp được sự vẻ vang về văn hóa dòng họ. Sự tự hào của cha mẹ khi thấy con em mình cất cánh bay cao, bay xa vào đời mà vẫn không mất đi bản sắc văn hóa dân tộc Việt. Cha mẹ tập con cái ăn chay trong ngày mồng một để duy trì cái hạnh phóng sanh, chấm dứt các nghiệp sát. Mọi sinh vật đều ham sống và sợ chết, do đó không việc gì lấy thân mạng của chúng sanh để nuôi sống tấm thân vô thường của ta. Một Việt kiều đã chép được bài thơ không rõ tác giả là ai:

Đổi mặn cúng chay

Xưa kia cúng mặn lỗi lầm thay,

Nay giác ngộ rồi đổi cúng chay.

Tương rau dưa muối tuy đạm bạc,

Cơm canh bánh trái thảo lòng ngay.

Trước gìn mạng sống muôn loài vật,

Sau giữ lòng nhân nghiệp khỏi vay.

Tính khổ từ bi chân phận hiện,

Tâm hành từ thiện kiến Như lai.

Sáng mồng một, cả gia đình đoàn tụ, ông bà lì xì bao đỏ cho con cháu. Con cháu chúc ổng bà sức khỏe, sông lâu trường thọ. Vợ chồng hạnh phúc, con cái hiền ngoan, dâu hiền rể thảo. Sau đó, cộng đồng người Việt tin Phật, theo đạo Phật đổ về các chùa lễ Phật đầu năm. Chúc Tết quý thầy, nhận lộc lì xì của chùa, tục phóng sinh chim cá không có vì rất hiếm theo luật Pháp Mỹ. Động vật hoang dã không có bán công khai như ở Việt Nam, nếu vị phạm sẽ bị phạt rất nặng. Thay vào đó, các gia đình về nhà cúng cơm ông bà, cúng cháo trắng cho các vong. Tục phóng sanh được thay thế bằng việc đốt giấy tiền vàng mã và rải gạo muối xung quanh nhà.

Lá dong ngày Tết là hình ảnh của Tết Việt…gợi nhớ quê hương…Nhờ đó càng tiếp thêm cho cái hồn của dân tộc Việt bớt đi nỗi nhớ quê hương nơi cộng đồng người Việt xa xứ, ăn Tết trong lòng dân tộc Việt.

Lá dong là hình ảnh đoàn tụ gia đình bên bếp lửa nhằm duy trì tiếng nói và ngôn ngữ Việt cho thế hệ trẻ sanh tại Mỹ sau năm 1975.Những bậc làm cha mẹ có con cái sinh tại Mỹ đang ngày đêm duy trì truyền thống văn hóa dân tộc qua tam quy ngũ giới của đạo Phật. Có như vậy, thế hệ trẻ mới không mất dần tính cách Việt trong gia đình người Việt xa xứ.

Tiếng chuông chùa trong đêm giao thừa mang lời cầu nguyện với thông điệp hòa bình. Cầu lãng tử cô tôn, tảo hoàn hương tịch, chiến mã hưu chinh, la võng bất phùng, phi cầm tẩu thú…

Chào xuân Canh Dần 2010! Xuân hạnh phúc.

Khuôn bánh lá dong và dây lạc

Bày bán lá dong ngày tết

Em thèm món bún riêu VN lắm

Ngồi làm móng nhưng mong muốn về kịp 25 tết cúng ông bà

Nhà báo Hoàng Dũng Huệ

(CTV thường xuyên HLT)